معرفی

تعداد بازدید:۲۱۹۵

معرفی مرکز پژوهشی ژئوتوریسم

 

1- مقدمه

در اجرای وظیفه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و در راستای سیاستهای کلان کشور و برنامه راهبردی دانشگاه مبنی بر حرکت به سوی یک دانشگاه کارآفرین و جامعه محور، بدین وسیله برنامه پژوهشی و فناوری مرکز پژوهشی ژئوتوریسم از جنبه های حرکت در مرزهای دانش، ارتباط با صنعت و جامعه، تشکیل هسته های پژوهشی و فناوری برای فراهم نمودن امکان ارتباط بیشتر با مؤسسات خارج از دانشگاه، ایجاد تیم های پژوهشی موضوع محور به منظور ارائه طرحهای پژوهشی گروهی به مؤسسات اجرایی و بخش خصوصی و یا فعالیتهای دیگر منجر به کسب در آمد، به شرح ذیل تقدیم می گردد.

 

2- برنامه راهبردی قابل توجیه شامل:

ماموریت:

ژئوتوریسم مفهومی جدید از توریسم است که اساس آن بر پایه ویژگیهای جغرافیایی می باشد و جذابیت آن در سطح جهانی روندی فزاینده دارد. طرح رابطه مسائل جغرافیایی و بویژه مسائل ژئومورفولوژیک با توریسم به سالها قبل باز می گردد زمانی که لئوپولد(Leopold, 1949) به عنوان یکی از پیشگامان ژئومورفولوژی، اخلاق زمینی(Land ethic) را زمینه ساز و لازمه اخلاق خدمات توریسم(Tourism services ethic) مطرح نمود. این رابطه در واقع درک و شناخت درست از محیط، هم به عنوان منبعی برای گردشگری و هم از نظر اثرگذاری گردشگری بر آن را شامل می شود. این رابطه در سالهای اخیر به شکلی دیگر و در قالب بررسی عملکرد ویژگیهای جغرافیایی یک ناحیه در ارتباط با توریسم، مورد اقبال محققین بوده است. علاوه بر این، ژئوتوریسم علاوه بر ابعاد محلی و ملی آن، دارای ابعادی منطقه ای و بین المللی نیز است. در ابعاد اخیر، انگیزه های گوناگونی در کشورها وجود دارد که گاه این انگیزه ها با شرایط کشور ما مشترکات و گاه تفاوتهایی دارد و این امر موجب می شود تا مسأله ژئوتوریسم در فضای گردشگری کشور اهمیت بیشتری پیدا کند.

اجرای طرحهای متعدد توسعه ای و عمرانی در جهت گسترش توریسم در مناطق مختلف کشور، بدون توجه به مکانیسمهای طبیعی و انسانی مشکلات متعددی را هم برای بقاء و استمرار بهره وری از طرحها و هم در ناپایداری محیطی به وجود آورده است. این مسائل به خوبی خلاء بهره گیری از کاربرد دانش ژئوتوریسم را در این گونه پروژه ها روشن می سازد. بنابراین، اشراف داشتن به مکانیسمهای طبیعی، تغییرات محیطی، آسیب پذیری ناحیه ای و نقش فعالیتهای انسان در تغییر مکانیسمهای فوق از یک سو و شناسایی توانمندیهای گردشگری و ارتباط آن با مسائل جغرافیایی از سوی دیگر، می تواند ما را در بهره وری مطلوب و پایدار از طبیعت و سازگار نمودن مسائل گردشگری با مکانیسمهای طبیعی و انسانی کمک فراوان دهد.

به نظر می رسد در سالهای اخیر و به دنبال افزایش سطح رفاه عمومی و ارتباطات، شاهد گسترش رو به رشد صنعت توریسم از نوع ژئوتوریسمی و اکوتوریسمی آن در کشورمان هستیم و اکثریت مردم ایران به بازدیدهای آموزش محور از نواحی دارای جاذبه های طبیعی و انسانی خاص، فرایندهای اکولوژیکی مهم و یا جوامع گیاهی و جانوری خاص، فرهنگهای خاص و ... که در سالهای اخیر و بویژه در کشورهای توسعه یافته نیز جایگاه ویژه ای یافته است، علاقه خاصی نشان می دهند.

امروزه تحقیقات در مورد خصوصیات جغرافیایی مرتبط با فعالیتهای توریستی اهمیت فوق العاده ای پیدا کرده است زیرا با گسترش توریسم در سالهای اخیر بیم آن می رود که اشغال نواحی حساس جغرافیایی موجبات خسارات بیشتری را در آینده فراهم آورد. افزایش معلومات درباره ویژگیهای جغرافیایی مرتبط با فعالیتهای توریستی و تفریحی می تواند در آگاهی دادن به اهالی صنعت توریسم در مورد پدیده های طبیعی و مناطق انسانی کمک کند. وقتی نقش جغرافیا و فرایندهای مرتبط با آن در مسائل مربوط به توریسم بدین صورت مورد تأکید قرار می گیرد و از سوی دیگر استفاده از مدل بندیهای عامل محور به طور فزاینده ای به عنوان ابزاری برای حفظ و مدیریت صحیح منابع طبیعی و انسانی مورد استفاده و تأکید قرار می گیرند، این سؤال به ذهن انسان خطور می کند که آیا نادیده گرفتن این مسائل در جامعه علمی ما و بی توجهی به آنها در طلیعه عصر ژئوتوریسم صحیح خواهد بود؟

در مجموع، این مرکز به دنبال پژوهشهایی است که می توانند به نیازهای بخشهای دانشگاهی، دولتی و خصوصی به اطلاعات ژئوتوریسمی و تکنیکهای برنامه ریزی مرتبط با آن پاسخگو باشند. نقش و توانایی متمایز این مرکز در این است که ضمن ارائه آگاهیهای لازم در مورد نحوه عملکرد سیستمهای طبیعی و انسانی، توانایی ارزیابی واکنشهای متقابل این سیستمها با طرحهای توسعه گردشگری را نیز دارد. این توانائی می تواند ما را در مدیریت بهتر منابع گردشگری و همچنین مکانیابی استقرار طرحهای توسعه با توجه به مسائل ژئوتوریسمی و شناخت آستانه های تحریک ناهماهنگی ها در روابط ویژگیهای جغرافیایی و گردشگری یاری داده و نقش مهمی را در بهره برداری بهینه از امکانات گردشگری ایفا نماید.

از این رو مرکز پژوهشی ژئوتوریسم مصمم است اهداف اصلی تشکیل این مرکز را به شرح ذیل دنبال نماید:

1- توسعه، گسترش و بومی سازی دانش ژئوتوریسم.

2- حفاظت و حمایت از جاذبه های ژئوتوریستی و بکارگیری ابزارهای مناسب برای بهره برداری درست از توانمندیهای آنها.

3- ایجاد زمینه گردشگری پایدار و تقویت نگرش آمایشی در برنامه ریزان برای نیل به آرمانهای ارزشمندی مثل توسعه پایدار و حفظ جاذبه های ژئوتوریستی.

4- گسترش ژئوتوریسم و اکوتوریسم.

 

برنامه ها:

برنامه هایی که مرکز در جهت نیل به اهداف تعیین شده دنبال خواهد نمود در ابعاد زمانی بلند مدت و کوتاه مدت قابل تعریف است. این گونه برنامه ریزی در واقع راهی برای ارزیابی، کنترل و اندازه گیری میزان پیشرفت مرکز در راستای اهداف کلان طراحی شده می باشد. با توجه به این که در سالهای گدشته فعالیتهای پزوهشی و آموزشی بسیار زیادی در دانشگاه تبریز در این راستا صورت گرفته است لذا، برنامه ریزی برای دست یابی به اهداف تعیین شده را بسیار راحتتر می نماید. لازم به ذکر است که دانشگاه تبریز با پشتوانه نزدیک به 70 سال فعالیت آموزشی و پژوهشی و با اعتقاد به این که  ژئوتوریسم نه یک محصول بلکه یک فرایند است، با تدوین راه حلهای متنوع و ایجاد نظامهای علمی جدید تلاش دارد تا ژئوتوریسم در جمیع ابعاد مرتبط در کشور نهادینه گردد. بنابراین، زیرساختهای لازم برای تحقق اهداف کلان تعیین شده در دانشگاه تبریز وجود دارد و با تکیه بر موارد فوق برنامه های بلند مدت و کوتاه مدت زیر در کانون توجه مرکز پژوهشی ژئوتوریسم قرار خواهد داشت. 

 

برنامه های کوتاه مدت(یک ساله)

1- ایجاد یک مرکز تحقیقات مأموریت محور در سطح ملی در راستای برنامه های کلان کشور

2- سازماندهی نیروی انسانی متخصص و پژوهشگران برخوردار از دانش و مهارتهای بالا در زمینه ژئوتوریسم به منظور انجام تحقیقات و توسعه صنعت توریسم

3- طرح، برنامه ریزی و تکمیل بانک اطلاعات کارشناسان و متخصصین مرتبط با دانشگاهها، مراکز پژوهشی و نهادهای پزوهش و آموزش در سطح ایران، منطقه و جهان

4- تدوین سند راهبردی و اساسنامه مرکز پژوهشی

5- راه اندازی و تجهیز دفاتر مرکز در دانشگاه تبریز و منطقه آزاد تجاری-صنعتی ارس

 

برنامه های کوتاه مدت(سه ساله)

1- شناسایی زیرساختها و زمینه های موجود مرتبط با اهداف مرکز در سطح محلی، منطقه ای و ملی 

2- شناسایی زمینه های ارائه خدمات علمی، کاربردی و مشاوره ای به جامعه

3- ایجاد و سازماندهی اکیپ های مطالعاتی مأموریت محور

5- ایجاد بانک اطلاعاتی جاذبه های ژئوتوریستی

6- گسترش مرزهای دانش در زمینه ژئوتوریسم از طریق انجام تحقیقات بنیادی، کاربردی و توسعه ای

7- تدوین برنامه های عملیاتی گروههای پزوهشی با توجه به چشم انداز، مأموریت و اهداف راهبردی مرکز

8- ایجاد ارتباط با جهت همکاریهای علمی با دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی کشور و جهان

 

برنامه های بلند مدت(پنج ساله و بیشتر)

1- حفاظت و حمایت: یکی از مسائل مطرح در جاذبه های ژئوتوریستی، عدم برخورداری این جاذبه ها از حمایتهای قانونی است. بنابراین، نیاز بیشتری به حفظ این جاذبه ها و بکارگیری ابزارهای مناسب برای بهره برداری درست از توانمندیهای آنهاست.

2- آموزش: تجربه نشان داده است که جوامع انسانی در مورد جاذبه های ژئوتوریستی و چگونگی رفتار با آنها معلومات چندانی ندارند. این در حالی است که همین انسانها در کنار یا روی این جاذبه ها زندگی می کنند و با آنها درگیر هستند و ممکن است این جادبه ها بتواند در تأمین معاش و بهبود زندگی آنها نقش داشته باشد. به همین دلیل نیاز به آموزش در این موارد بیش از پیش احساس می شود.

3- جذب گردشگر: در کنار جاذبه های فرهنگی، میراث تمدنی و مراکز تفریحی، یکی از مصادیق جذب گردشگر عبارت از جاذبه های ژئوتوریستی است. جایگاه جاذبه های ژئوتوریستی در بین این جاذبه ها کمتر شناخته شده است لذا، نوعی اطلاع رسانی گسترده لازم است تا جایگاه ژئوتوریسم به عنوان یک عامل کلیدی برای جذب گردشگر روشن شود. در این زمینه، انجام مطالعات در مورد اثرات متقابل فعالیتهای گردشگری و جاذبه های ژئوتوریستی نیز ضروری است.

4- توسعه گردشگری پایدار: ایجاد نگرشی جدید در بهره برداری بسیار فعال از منابع طبیعی و گردشگری با توسعه تحقیقات و پژوهشها در مورد ژئوتوریسم بر پایه ساختاری محکم در سطح ملی و بین المللی. در این راستا تربیت دانش پژوهانی مورد نظر است که قادر باشند با شناخت ویژگیهای طبیعی و انسانی چشم اندازهای جغرافیایی و شرکت دادن این اطلاعات و دانش در برنامه ریزیهای گردشگری به گونه ای عمل نمایند که شرایط زیست محیطی جاذبه های ژئوتوریستی، پایداری خود را حفظ نموده و بازتابهای بحرانی از خود بروز ندهند.   

آخرین ویرایش۲۰ بهمن ۱۳۹۵